Historia wrocławskich cmentarzy

Wielki Cmentarz

Jedną z nekropolii zlikwidowanych po zakończeniu drugiej wojny światowej był Wielki Cmentarz. Padł on ofiarą wydanego w 1957 roku zarządzenia o zamknięciu przedwojennych cmentarzy. Großer Friedhof, jak brzmiała jego niemiecka nazwa, rozpoczął swoje istnienie na przełomie 1776 i 1777 roku. Chowano na nim głównie osoby należące do elit miasta, więc wiele z nagrobków odznaczało się licznymi zdobieniami i użyciem najlepszych kamieni. Nekropolii używano do 1867 roku, a została zniszczona w trakcie oblężenia Festung Breslau.

Cmentarz Grabiszyński

Jednym z najstarszych cmentarzy we Wrocławiu jest położony w dzielnicy Grabiszyn Cmentarz Grabiszyński. Założono go w 1867 roku – wtedy powstał Cmentarz Grabiszyński I, który wyróżniał się m.in. wybudowaną w stylu włoskiego renesansu kaplicą. Historycznie składał się on z trzech części, ale do dziś przetrwał tylko założony w 1881 roku Cmentarz Grabiszyński II. W do dziś istniejącej partii cmentarza również można znaleźć kaplicę – wybudowana w neoromańskim stylu świątynia służy dziś do odprawiania ceremonii żałobnych. Zaprojektował ją Johann Robert Mende, związany z Wrocławiem architekt. Nekropolia wyróżnia się wieloma alejkami i parkowym charakterem. W 1916 roku powstał jeszcze Cmentarz Grabiszyński III. Najmłodsza część nekropolii istniała do 1963 roku, kiedy to zlikwidowano ostatnie groby, a teren włączono w obręb Parku Grabiszyńskiego.

Stary Cmentarz Żydowski

Obecnie funkcjonujący jako muzeum Stary Cmentarz Żydowski zaczął istnieć w 1856 roku, kiedy to wrocławska gmina żydowska zakupiła teren przy dzisiejszej ulicy Ślężnej. Działkę otoczono murem, uporządkowano i podzielono na parcele. W kolejnych latach wybudowano dom przedpogrzebowy, a także dom zarządu cmentarza.

Stary Cmentarz Żydowski stał się miejscem spoczynku dla Żydów z różnych stron świata. Wynika to z obowiązującego w judaizmie nakazu pochówku w dniu śmierci lub dzień po. Można tu znaleźć groby nie tylko słynnych przedstawicieli wrocławskiej gminy żydowskiej, ale również osób z Bonn, Hamburga czy Bostonu. Cmentarz jest miejscem spoczynku m.in. Ferdinanda Lassalle’a, niemieckiego polityka i uczestnika Wiosny Ludów.

Żydowska nekropolia we Wrocławiu jest również pełna interesujących przykładów sztuki nagrobnej. Znajdujące się na niej macewy wyróżniają się bogatą ornamentyką, a grobowce nawiązują do stylu mauretańskiego i egipskiego. W mieszczącym się na terenie cmentarza lapidarium znaleźć można najstarszy w Polsce nagrobek żydowski – należał on do Dawida, syna Szaloma, który zmarł w 1203 roku!

Cmentarz Osobowicki

Największa obecnie wrocławska nekropolia ma powierzchnię 52 ha. Założono ją w 1867 roku na terenie dawnej wsi Rosenthal – współcześnie cmentarz jest częścią dzielnicy Osobowice. Cmentarz Osobowicki wyróżnia się nie tylko wielkością, ale również kaplicą. Wybudowano ją w latach 1920-1921, a jej projektantem był Max Berg, znany z Hali Stulecia. Utrzymana w modernistycznym stylu świątynia cechuje się jasną kolorystyką i prostotą formy.

Cmentarz Osobowicki jest miejscem, w którym można zobaczyć, jak na przestrzeni lat zmieniała się stylistyka nagrobków – mówi Mariusz Wierzbicki, Kamieniarstwo Diamentum. – Znajdziemy na nim proste krzyże, ale również bogato zdobione nagrobki neogotyckie i neobarokowe. Pomniki cechują się również dużą różnorodnością materiałową – współcześnie przeważają nagrobki granitowe, ale pośród historycznych znajdziemy np. nagrobki z piaskowca.

Cmentarz Osobowicki pełni rolę cmentarza komunalnego. Jest on jednym z niewielu cmentarzy w Polsce, w którym można znaleźć osobną parcelę dla muzułmanów – ich nagrobki wyróżniają się symbolem półksiężyca. W nekropolii spoczywa wielu profesorów, artystów, żołnierzy i innych zasłużonych dla Wrocławia osób. Jednymi z pochowanych na jej terenie są prof. Władysław Nehring, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, czy Tymoteusz Karpowicz, poeta, dramaturg i pisarz.