Szanowni Państwo !
Sprawa obozu nie daje mi spokoju, tym bardziej iż pojawiają się kolejne informacje wskaszujące na funkcjonowanie obozu pracy w Siechnicach w czasie II wojny światowej. Jakiś obóz pracy funkcjonowałw Siechnicach w czasie I wojny Światowej (a przynajmniej fakt pracy jeńców wojennych w Siechnicach). Dotarłem do pocztówki z I wojny światowej na której widać pracujących jeńców wojennych przy poszeżeniu ul. Fabrycznej.
Co do okresu II wojny światowej, to dowodów jest kilka. Pierwszy to wspomnienia św. p. Jana Dumasa Siechniczanina, który spędził okres wojny w Siechnicach na robotach. Pracował w ówczesnej hucie. Pan Dumas wspomina o przybyciu jeńców włoskich (po przejściu Włoch na stronę aliantów) i ich pracy w Siechnicach. Dysponuję również wzruszającą kartką pocztową, wysłaną z Siechnic przez jednego z nich do Ojca.
Ostatnio dotarłem do pocztówki pokazującej baraki obozu. Z analizy przestrzennej i mojej znajomości Siechnic wynika, że obóz znajdował się przy ul. Polnej (z tyłu za garażami należącymi do EC "Kogeneracja"),
obok nieczynnej bocznicy kolejowej wychodącej z Kogeneracji i przechodzącej przez ul. Polną (dziś prawie nie rozpoznawalna w przestrzeni). Widziałem te baraki jeszcze w latach siedemdziesiątych. Miały korytarz przez środek na przestrzał i pokoje po obu stronach korytarza. Mieszkali tam pracownicy Ówczesnej elektrowni.
Być może resztki tego obozu to dwa baraki za halą sportową gimnazjum?
Ciekawostką jest informacja (trzeba ją jeszcze potwierdzić), iż w latach tzrydziestych w tych barakach istniał obóz pracy? może obóz szkoleniowy? niemieckiej młodzieży (może Hitlerjugen).
W tych warunkach mogło by to wyglądać tak:
- pierwsze baraki powstały przy budowie elektrowni około 1910 roku,
- w czasie pierwszej wojny światowej kwaterowano tam jeńców,
- w latach dwudziestych (podczs rozbudowy elektrowni) rozbudowano baraki,
- w latach tzrydziestych obóz niemieckiej młodzieży,
- w latach II wojny światowej ponownie obóz jeniecki i obóz pracy,
- po drugiej wojnie światowej hotel pracowniczy.
Czy tak było? Prawdopodobnie. Trzeba szukać dalszych potwierdzeń.
z poważaniem
GRoman
Historia siechnic
Re: Historia siechnic
WSTĘP do czekajacej na druk ksiązki o Siechnicach
Marek Burak, Grzegorz Roman
"Siechnice. Monografia miasta"
Od wczesnego średniowiecza do początku XIX wieku Siechnice były własnością zakonu krzyżowców z czerwoną gwiazdą rezydującego w stolicy Dolnego Śląska. Pod względem stosunków własnościowych miejscowość nie różniła się od innych podwrocławskich osad stanowiących w dużej mierze uposażenia wrocławskich klasztorów i duchowieństwa. Okres podporządkowania instytucjom kościelnym dobiegł jednak końca wraz wydanym w 1810 roku przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III edyktem sekularyzacyjnym. Akt ten uprawniał pruski skarb państwa do przejęcia z dnia na dzień wszystkich dóbr należących do Kościoła katolickiego. Zmiany własnościowe w dolnośląskiej prowincji zbiegły się z początkiem (trwającego niemal całe dziewiętnaste stulecie) procesu kształtowania nowych, kapitalistycznych rozwiązań ekonomicznych oraz gwałtownych zmian w sposobie wytwórczości, które określa się mianem rewolucji przemysłowej. Przeobrażenia te dotarły również do Siechnic: na początku XX wieku wkroczył tu przemysł dając impuls do specyficznej drogi rozwoju miejscowości. Dobrą koniunkturę zapoczątkowała decyzja dolnośląskiej spółki Elektrizitätswerk Schlesien A.-G. o budowie dużego kompleksu energetycznego na terenie ówczesnej wsi. Ta, jak się okazało, najważniejsza dla Siechnic inwestycja przyciągnęła kolejną – wkrótce powstał tu zakład chemiczny przekształcony z czasem w hutę żelazostopów. Dzięki elektrowni podwrocławska miejscowość stała się w krótkim czasie nietypową wsią, której przemysłowy charakter spowodował zauważalne zmiany zarówno w wymiarze urbanistycznym jak i mentalnym. Ranga miejscowości znacznie wzrosła w połowie lat 20. XX wieku gdy Siechnice stały się siedzibą, związanego z Uniwersytetem Wrocławskim, rolniczego ośrodka badawczego, którego znaczenie wkrótce przekroczyło granice Dolnego Śląska.
Pomyślny rozwój Siechnic, przekształcających się w latach 30. XX wieku w niewielkie miasto, został jednak wyhamowany w okresie II wojny światowej. Tendencja ta utrzymała się także po 1945 roku. Spowolnienie było początkowo (w latach 1946-1955) związane z koniecznością odbudowy zrujnowanych siechnickich przedsiębiorstw, których zniszczenie nie było efektem działań wojennych lecz rezultatem prawie dwuletniej obecności sowieckiego zgrupowania wojskowego. W następnych latach rozwój miejscowości był hamowany przez wszechobecny marazm, wynikający z trwającego kilkadziesiąt lat socjalistycznego eksperymentu. Dopiero 2. połowa lat 80. XX wieku przyniosła pierwsze symptomy zmian, a w latach 90. Siechnice weszły po raz drugi w swojej historii w okres prosperity. Wieś zdecydowanie przekształciła się za sprawą rozwijającej się gospodarki opartej na racjonalnych zasadach. W nowych warunkach Siechnice stały się miejscowością aspirującą do odgrywania wiodącej roli na terenie gminy: 1 stycznia 1997 roku uzyskały status miasta, a od 1 stycznia 2010 roku są siedzibą władz gminy Siechnice.
Kilka słów o książce. Charakter monografii, jaki nadaliśmy pracy o Siechnicach, zobowiązuje nas do pisania o tej miejscowości w sposób wyczerpujący i wielostronny. Staraliśmy się sprostać wyzwaniu odnajdując i rozwijając wiele kwestii, które wydały nam się ważne w prezentacji dzisiejszego miasta. Rozważania rozpoczyna rozdział omawiający formowanie się nazwy Siechnic (Sechenice, Tschechnitz, Kraftborn, Czechnica czy Siechnice?), najistotniejszego znaku identyfikującego miejscowość. Innym elementem rozpoznawczym jest położenie geograficzne oraz ukształtowanie terenu i klimat, które determinują specyfikę miejsca. Krótkie przedstawienie tej problematyki stanowi temat drugiego rozdziału zatytułowanego Siechnicka wizytówka.
Walorom przyrodniczym rejonu Siechnic poświęciliśmy następny fragment książki, któremu nadaliśmy tytuł Środowisko naturalne rejonu Siechnic. Opis warunków naturalnych, w których funkcjonuje dzisiejsze miasto, wydał się nam się szczególnie ważny. Swoiste ukształtowanie terenu i zróżnicowany ekosystem umożliwiły bowiem nie tylko osiedlanie się ludzi i prowadzenie działalności agrarnej, ale także rozwój przemysłu wykorzystującego dogodnie usytuowane ujęcia wody. Jako pokolenie doceniające dobrodziejstwa ekologii mamy dług wobec siechnickiego środowiska przyrodniczego, które niemal przez całe dwudzieste stulecie było zatruwane przez lokalne zakłady przemysłowe. To, że w rejonie miasta zachowała się ogromna liczba wyjątkowych okazów roślin i zwierząt zawdzięczamy przede wszystkim samej naturze a nie działalności ludzi.
O tożsamości miejscowości w największej mierze stanowią jego dzieje. Omawiamy je w pięciu kolejnych rozdziałach, z których pierwszy – Zanim powstały Siechnice – traktuje o zagadnieniach związanych z archeologią. Znaleziska archeologiczne, wydobywane od połowy XIX wieku z licznych stanowisk usytuowanych w najbliższym otoczeniu Siechnic, świadczą o bogatej przeszłości osadniczej tego obszaru. Ważnym i najdłuższym czasowo etapem w dziejach Siechnic był okres ścisłych związków wsi z wrocławskim konwentem zakonu szpitalnego krzyżowców z czerwoną gwiazdą. W latach 1253–1810 szpitalnicy nieprzerwanie administrowali Siechnicami, doprowadzając do ostatecznego ukształtowania nowożytnej miejscowości. Problematykę tę omawiamy w rozdziale Od Sechenice villa do Tschechnitz (1253–1810). Kolejny – Od Tschechnitz do Kraftborn (1810–1936–1945) – opowiada o okresie, kiedy wieś weszła na drogę powolnego lecz stałego rozwoju. Wiek elektryczności nastąpił dla Siechnic w 1. dekadzie XX stulecia wraz z powstaniem dużej elektrowni. Odtąd rozwój miejscowości był właściwie uzależniony od działalności zakładu energetycznego. Związek ten można zauważyć także po 1945 roku, kiedy – w wyniku rozwiązań przyjętych po II wojnie światowej – Siechnice znalazły się w granicach Polski. W rozdziale Czechnica i wieś Siechnice (1945–1996) prezentujemy zatem dzieje miejscowości, na którą miały wpływ polskie realia gospodarcze i uwarunkowania polityczne. Dramatyczną cezurą w dziejach Siechnic (wówczas miasta od niespełna siedmiu miesięcy) stał się czas katastrofalnej powodzi, która nadeszła w lipcu 1997 roku. Poświęciliśmy jej osobny rozdział o tytule Powódź w Siechnicach (1997). Rozważania historyczne są zakończone refleksjami na temat zagadnień charakterystycznych dla miasta, które powstało 1 stycznia 1997 roku. Przemyślenia te zebraliśmy we fragmencie zatytułowanym Siechnice w latach 1997–2010.
Ważną rolę w budowaniu współczesnej tożsamości lokalnej odegrał Kościół katolicki. Opisując te kwestie poruszamy się w dwóch nurtach historii siechnickiego duszpasterstwa: jego prawie autonomicznego funkcjonowania w latach 1945-1965 w ramach parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Świętej Katarzynie oraz – od kwietnia 1965 roku -– działania samodzielnej parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. Prezentacji wydarzeń, które doprowadziły do powstania siechnickiego duszpasterstwa, budowie kościoła parafialnego oraz księżom pracującym w Siechnicach dedykujemy osobny rozdział – Dzieje siechnickiej parafii (1945–2010).
W tekstach historycznych, z konieczności mających charakter ogólny, pomijaliśmy szczegółowe informacje o obiektach i budowlach znajdujących się w granicach administracyjnych Siechnic. Postanowiliśmy więc stworzyć rozdział o ważniejszych siechnickich nieruchomościach. Powstał w ten sposób Historyczno-topograficzny przewodnik po Siechnicach, w którym rozwinęliśmy lub zebraliśmy rozrzucone w treści książki informacje na temat miejsc o walorach zabytkowych do dziś zachowanych na terenie Siechnic.
Na zakończenie prezentujemy rozbudowane kalendarium przypominające o wydarzeniach czasem wielkich, niekiedy bardzo prywatnych ale charakteryzujących miejscowość i jego mieszkańców. Odnalezienie ich personaliów w treści książki, podobnie jak osób ważnych dla dziejów Siechnic, ułatwi z pewnością indeks osobowy.
O bibliografii. Nasze rozważania o historii Siechnic oparliśmy głównie na materiałach źródłowych. By przybliżyć ich charakter przedstawiliśmy przykłady wykorzystanych przez nas źródeł w formie wykazu niektórych jednostek archiwalnych. Wymieniamy je na zakończenie rozdziałów prezentujących kolejne etapy dziejów miejscowości. Wykaz pełnej bibliografii, spis ilustracji, w którym zawarto informacje o pochodzeniu materiałów ikonograficznych, oraz indeks osobowy znajdują się na końcu książki.
Siechnice, podobnie jak wiele dolnośląskich miasteczek lub wsi, nie dysponują rozległą bazą poznawczą. Podstawową wiedzę na temat tej podwrocławskiej miejscowości można właściwie czerpać jedynie ze źródeł archiwalnych, które dostępne są przede wszystkim w archiwach państwowych i składnicach akt organów samorządu terytorialnego. Wydawnictwa w formie opracowania książkowego, a nawet publikacji zamieszczanych w periodykach, są dużą rzadkością. Widać to wyraźnie zwłaszcza w zakresie możliwości rozwinięcia problematyki „życia codziennego”. Próba podjęcia tej tematyki narażona jest na, dotkliwe dla badacza, pokonywanie niedostatków literatury. Uwaga ta odnosi się zwłaszcza do bibliografii XIX i 1. połowy XX wieku. Podobna sytuacja, niestety, dotyczy czasów nam współczesnych. Odtworzenie nie tak odległych dziejów byłoby niemożliwe bez udziału ludzkiej pamięci: archiwalia odnoszące się do Siechnic lat 70. i 80. XX wieku zachowały się bowiem w szczątkowej formie. Ostatnia dekada dwudziestego wieku jest pod względem informacyjnym zasobniejsza. W połowie lat 90., w związku ze staraniami o uzyskanie statusu miasta, powstało kilka cennych opracowań o charakterze socjologicznym i gospodarczym. Także walory przyrodnicze rejonu Siechnic opisano w tym czasie przy okazji podjęcia działań (do dziś zachowujących aktualność) zmierzających do utworzenia Parku Krajobrazowego „Dolina Odry II”, obejmującego swoim zasięgiem także okolice dzisiejszego miasta.
Układ tekstu i przypisy. Wiedza o dziejach Siechnic jest zbiorem faktów historycznych niekiedy niespójnych i odległych od siebie o lata lub nawet stulecia. Postanowiliśmy zatem nie łączyć porozrzucanych chronologicznie informacji słowem wiążącym lecz podawać je – starając się utrzymać chronologiczny układ – w osobnych akapitach oznaczonych znakiem graficznym. Znak ten (*) stosujemy także dla wyróżnienia tych fragmentów tekstu, które stanowią rozwinięcie szczegółowych zagadnień przerywających tok zasadniczych rozważań. Może on także sygnalizować zmianę tematu w ramach podrozdziału.
Mimo początkowo innych założeń, wprowadziliśmy w tekście przypisy. Przyjęliśmy zwłaszcza zasadę konsekwentnego odsyłania do źródeł w wypadku przedstawiania danych liczbowych oraz stosowania cytatów. Tymi ostatnimi posługujemy się stosunkowo często uważając, że przedstawienie oryginalnej, celnej wypowiedzi ubarwi prowadzone przez nas rozważania i jednocześnie przybliży sposób myślenia autorów materiałów lub relacji wykorzystanych w narracji. Wydało nam się także konieczne zamieszczanie wyjaśnień i komentarzy oraz informacji o zagadnieniach poruszanych w tekście. W tym celu staraliśmy się krótko zdefiniować wydarzenia lub używane pojęcia, zarówno te o istotnym znaczeniu dla Dolnego Śląska (na przykład biogramy władców Śląska, pojęcie wojen śląskich lub dawne jednostki miar i wag używane na Śląsku), jak też wykraczające poza granice regionu („UNRRA”, „walka o handel”, „dostawy obowiązkowe” itp.).
Wnikliwy czytelnik zauważy z pewnością dwoisty charakter tekstu. Z jednej bowiem strony treść książki ma charakter rozprawy historycznej z zastosowaniem aparatu naukowego, z drugiej zaś - fragmentami - tekst ma cechy eseju. Niedostatki informacyjne wynikające z braku materiałów źródłowych zostały bowiem uzupełnione osobistymi refleksjami i obserwacjami, których autorem jest - związany od urodzenia z Siechnicami - Grzegorz Roman. Jego spostrzeżenia dotyczące wielu aspektów funkcjonowania miejscowości zostały wcześniej zebrane w kilku niepublikowanych dotąd opracowaniach, które wymieniamy w bibliografii. Dostosowane do wymogów niniejszej książki fragmenty tych prac uzupełniły wiedzę o dziejach Siechnic przed 1945 rokiem (rozwój miejscowości, architektura), w okresie po II wojnie światowej (siechnickie przedsiębiorstwa, miejscowość i mieszkańcy) oraz o latach 90. XX wieku i „miejskim” okresie Siechnic, który już w pierwszym roku naznaczyła katastrofalna powódź. Zwłaszcza w tej części Grzegorz Roman przypomina fakty związane z działalnością samorządu, które często nigdzie nie zostały zapisane. Refleksje te, o ile pozwalały na to zachowane materiały źródłowe, staraliśmy się jednak weryfikować.
Problematykę o wymiarze ogólnym - dotyczącą na przykład rolnictwa, handlu, spraw komunalnych i mieszkaniowych - wspólną dla funkcjonowania wsi i miasta Siechnice w latach 1945-2010, omawiamy całościowo w rozdziale poświęconym dziejom miejscowości do 1996 roku. Uważamy bowiem, że zmiana statusu Siechnic nie miała większego wpływu na realizację wielu procesów, które rozpoczęły się niekiedy na długo przed 1997 rokiem i były kontynuowane po tej dacie. Trudno też znaleźć dla ostatniego okresu dziejów Siechnic specyficzną, inną niż wcześniej, zależność w relacjach między miejscowością a lokalnymi zakładami pracy. W części książki traktującej o okresie „miejskim” przedstawiamy jedynie te wydarzenia, które miały swój początek po 1 stycznia 1997 roku.
Staraliśmy się, w miarę możliwości, wyczerpująco ilustrować opisywane zagadnienia. Było to możliwe zwłaszcza dzięki Karolowi Bykowskiemu, który udostępnił nam siechnicki fragment swojej kolekcji pocztówek przedstawiających podwrocławskie miejscowości. Bardzo ważne dla tej książki mapy pochodzą ze zbiorów Działu Kartografii Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Prezentowane w publikacji, istotne dla dziejów Siechnic, dokumenty oraz XIX-wieczna kartografia wykonana do celów podatkowych jest częścią zasobu Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Prawdziwym rarytasem okazały się dwa albumy fotograficzne przedstawiające różne aspekty funkcjonowania Pruskiego Zakładu Doświadczalno-Badawczego Hodowli Zwierząt w latach 1923–1938. Niezwykle cenny był także atlas Siechnic pieczołowicie zrealizowany w 1985 roku przez pracownice biblioteki: Teresę Konefał, Danutę Szonert i Bogumiłę Czarnecką. Wniósł on wiele, dotąd szerzej nie znanych, informacji o przeszłości polskich Siechnic, a zamieszczone w nim fotografie (mimo nienajlepszej jakości) dokumentują miejscowość, której już właściwie nie ma. Podobnie: porównanie ujęć wykonanych w latach 90. XX wieku z dzisiejszą rzeczywistością daje świadectwo niebywałego postępu jaki dokonał się w Siechnicach. Zamieszczone w książce zdjęcia z lat 2006-2010 rejestrują wygląd dzisiejszego miasta i jego okolic oraz (co ważne) współczesny stan zachowania zabytkowych budowli, które ulegają – podobnie jak miasto – nieuchronnym przekształceniom.
Siechnice, położone 13 kilometrów od centrum Wrocławia, stają się coraz wyraźniej zapleczem mieszkaniowym dolnośląskiej metropolii. Nasza monografia będzie zatem swoistym przewodnikiem dla wszystkich tych, którzy nie tylko wybrali Siechnice na miejsce zamieszkania, ale także chcieliby poznać swoją nową małą ojczyznę. Mamy nadzieję, że opracowanie będzie przydatne także mieszkańcom, którzy od lat budowali dzisiejszą tożsamość miasta. Przybliży im nieznane wydarzenia zaczerpnięte z bogatych dziejów miejscowości albo usystematyzuje fakty powszechnie znane. Treści zawarte w książce w nie mniejszym stopniu kierujemy do licznej już społeczności entuzjastów rekreacji w okolicach Siechnic.
Traktujemy naszą pracę jako próbę spojrzenia na dzieje podwrocławskiej miejscowości z punktu widzenia rdzennych, polskich mieszkańców Dolnego Śląska. Z pełną świadomością trudnej historii tej ziemi.
Podziękowania.
Grażynie Brodzie, Januszowi Gołaszewskiemu i Romanowi Stelmachowi z Archiwum Państwowego we Wrocławiu za pomoc merytoryczną w poszukiwaniach siechnickich źródeł. Temu ostatniemu także za zaprezentowanie znajdującego się w zasobie archiwalnym zespołu dokumentów wrocławskich krzyżowców z czerwoną gwiazdą.
Elżbieta Rzewuska ze Świętej Katarzyny – materiały związane z historią terenu
biblioteka miejska
Aleksandra Kutowska Sekretarz Gminy Święta Katarzyna – udostępnienie akt gminy Święta Katarzyna
I wszystkim tym bez których pomocy (merytorycznej i finansowej) ta publikacja nie mogłaby zmierzac do dobrego finału.
Marek Burak
Grzegorz Roman
Siechnice - Wrocław, maj 2011 roku
Marek Burak, Grzegorz Roman
"Siechnice. Monografia miasta"
Od wczesnego średniowiecza do początku XIX wieku Siechnice były własnością zakonu krzyżowców z czerwoną gwiazdą rezydującego w stolicy Dolnego Śląska. Pod względem stosunków własnościowych miejscowość nie różniła się od innych podwrocławskich osad stanowiących w dużej mierze uposażenia wrocławskich klasztorów i duchowieństwa. Okres podporządkowania instytucjom kościelnym dobiegł jednak końca wraz wydanym w 1810 roku przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III edyktem sekularyzacyjnym. Akt ten uprawniał pruski skarb państwa do przejęcia z dnia na dzień wszystkich dóbr należących do Kościoła katolickiego. Zmiany własnościowe w dolnośląskiej prowincji zbiegły się z początkiem (trwającego niemal całe dziewiętnaste stulecie) procesu kształtowania nowych, kapitalistycznych rozwiązań ekonomicznych oraz gwałtownych zmian w sposobie wytwórczości, które określa się mianem rewolucji przemysłowej. Przeobrażenia te dotarły również do Siechnic: na początku XX wieku wkroczył tu przemysł dając impuls do specyficznej drogi rozwoju miejscowości. Dobrą koniunkturę zapoczątkowała decyzja dolnośląskiej spółki Elektrizitätswerk Schlesien A.-G. o budowie dużego kompleksu energetycznego na terenie ówczesnej wsi. Ta, jak się okazało, najważniejsza dla Siechnic inwestycja przyciągnęła kolejną – wkrótce powstał tu zakład chemiczny przekształcony z czasem w hutę żelazostopów. Dzięki elektrowni podwrocławska miejscowość stała się w krótkim czasie nietypową wsią, której przemysłowy charakter spowodował zauważalne zmiany zarówno w wymiarze urbanistycznym jak i mentalnym. Ranga miejscowości znacznie wzrosła w połowie lat 20. XX wieku gdy Siechnice stały się siedzibą, związanego z Uniwersytetem Wrocławskim, rolniczego ośrodka badawczego, którego znaczenie wkrótce przekroczyło granice Dolnego Śląska.
Pomyślny rozwój Siechnic, przekształcających się w latach 30. XX wieku w niewielkie miasto, został jednak wyhamowany w okresie II wojny światowej. Tendencja ta utrzymała się także po 1945 roku. Spowolnienie było początkowo (w latach 1946-1955) związane z koniecznością odbudowy zrujnowanych siechnickich przedsiębiorstw, których zniszczenie nie było efektem działań wojennych lecz rezultatem prawie dwuletniej obecności sowieckiego zgrupowania wojskowego. W następnych latach rozwój miejscowości był hamowany przez wszechobecny marazm, wynikający z trwającego kilkadziesiąt lat socjalistycznego eksperymentu. Dopiero 2. połowa lat 80. XX wieku przyniosła pierwsze symptomy zmian, a w latach 90. Siechnice weszły po raz drugi w swojej historii w okres prosperity. Wieś zdecydowanie przekształciła się za sprawą rozwijającej się gospodarki opartej na racjonalnych zasadach. W nowych warunkach Siechnice stały się miejscowością aspirującą do odgrywania wiodącej roli na terenie gminy: 1 stycznia 1997 roku uzyskały status miasta, a od 1 stycznia 2010 roku są siedzibą władz gminy Siechnice.
Kilka słów o książce. Charakter monografii, jaki nadaliśmy pracy o Siechnicach, zobowiązuje nas do pisania o tej miejscowości w sposób wyczerpujący i wielostronny. Staraliśmy się sprostać wyzwaniu odnajdując i rozwijając wiele kwestii, które wydały nam się ważne w prezentacji dzisiejszego miasta. Rozważania rozpoczyna rozdział omawiający formowanie się nazwy Siechnic (Sechenice, Tschechnitz, Kraftborn, Czechnica czy Siechnice?), najistotniejszego znaku identyfikującego miejscowość. Innym elementem rozpoznawczym jest położenie geograficzne oraz ukształtowanie terenu i klimat, które determinują specyfikę miejsca. Krótkie przedstawienie tej problematyki stanowi temat drugiego rozdziału zatytułowanego Siechnicka wizytówka.
Walorom przyrodniczym rejonu Siechnic poświęciliśmy następny fragment książki, któremu nadaliśmy tytuł Środowisko naturalne rejonu Siechnic. Opis warunków naturalnych, w których funkcjonuje dzisiejsze miasto, wydał się nam się szczególnie ważny. Swoiste ukształtowanie terenu i zróżnicowany ekosystem umożliwiły bowiem nie tylko osiedlanie się ludzi i prowadzenie działalności agrarnej, ale także rozwój przemysłu wykorzystującego dogodnie usytuowane ujęcia wody. Jako pokolenie doceniające dobrodziejstwa ekologii mamy dług wobec siechnickiego środowiska przyrodniczego, które niemal przez całe dwudzieste stulecie było zatruwane przez lokalne zakłady przemysłowe. To, że w rejonie miasta zachowała się ogromna liczba wyjątkowych okazów roślin i zwierząt zawdzięczamy przede wszystkim samej naturze a nie działalności ludzi.
O tożsamości miejscowości w największej mierze stanowią jego dzieje. Omawiamy je w pięciu kolejnych rozdziałach, z których pierwszy – Zanim powstały Siechnice – traktuje o zagadnieniach związanych z archeologią. Znaleziska archeologiczne, wydobywane od połowy XIX wieku z licznych stanowisk usytuowanych w najbliższym otoczeniu Siechnic, świadczą o bogatej przeszłości osadniczej tego obszaru. Ważnym i najdłuższym czasowo etapem w dziejach Siechnic był okres ścisłych związków wsi z wrocławskim konwentem zakonu szpitalnego krzyżowców z czerwoną gwiazdą. W latach 1253–1810 szpitalnicy nieprzerwanie administrowali Siechnicami, doprowadzając do ostatecznego ukształtowania nowożytnej miejscowości. Problematykę tę omawiamy w rozdziale Od Sechenice villa do Tschechnitz (1253–1810). Kolejny – Od Tschechnitz do Kraftborn (1810–1936–1945) – opowiada o okresie, kiedy wieś weszła na drogę powolnego lecz stałego rozwoju. Wiek elektryczności nastąpił dla Siechnic w 1. dekadzie XX stulecia wraz z powstaniem dużej elektrowni. Odtąd rozwój miejscowości był właściwie uzależniony od działalności zakładu energetycznego. Związek ten można zauważyć także po 1945 roku, kiedy – w wyniku rozwiązań przyjętych po II wojnie światowej – Siechnice znalazły się w granicach Polski. W rozdziale Czechnica i wieś Siechnice (1945–1996) prezentujemy zatem dzieje miejscowości, na którą miały wpływ polskie realia gospodarcze i uwarunkowania polityczne. Dramatyczną cezurą w dziejach Siechnic (wówczas miasta od niespełna siedmiu miesięcy) stał się czas katastrofalnej powodzi, która nadeszła w lipcu 1997 roku. Poświęciliśmy jej osobny rozdział o tytule Powódź w Siechnicach (1997). Rozważania historyczne są zakończone refleksjami na temat zagadnień charakterystycznych dla miasta, które powstało 1 stycznia 1997 roku. Przemyślenia te zebraliśmy we fragmencie zatytułowanym Siechnice w latach 1997–2010.
Ważną rolę w budowaniu współczesnej tożsamości lokalnej odegrał Kościół katolicki. Opisując te kwestie poruszamy się w dwóch nurtach historii siechnickiego duszpasterstwa: jego prawie autonomicznego funkcjonowania w latach 1945-1965 w ramach parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Świętej Katarzynie oraz – od kwietnia 1965 roku -– działania samodzielnej parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. Prezentacji wydarzeń, które doprowadziły do powstania siechnickiego duszpasterstwa, budowie kościoła parafialnego oraz księżom pracującym w Siechnicach dedykujemy osobny rozdział – Dzieje siechnickiej parafii (1945–2010).
W tekstach historycznych, z konieczności mających charakter ogólny, pomijaliśmy szczegółowe informacje o obiektach i budowlach znajdujących się w granicach administracyjnych Siechnic. Postanowiliśmy więc stworzyć rozdział o ważniejszych siechnickich nieruchomościach. Powstał w ten sposób Historyczno-topograficzny przewodnik po Siechnicach, w którym rozwinęliśmy lub zebraliśmy rozrzucone w treści książki informacje na temat miejsc o walorach zabytkowych do dziś zachowanych na terenie Siechnic.
Na zakończenie prezentujemy rozbudowane kalendarium przypominające o wydarzeniach czasem wielkich, niekiedy bardzo prywatnych ale charakteryzujących miejscowość i jego mieszkańców. Odnalezienie ich personaliów w treści książki, podobnie jak osób ważnych dla dziejów Siechnic, ułatwi z pewnością indeks osobowy.
O bibliografii. Nasze rozważania o historii Siechnic oparliśmy głównie na materiałach źródłowych. By przybliżyć ich charakter przedstawiliśmy przykłady wykorzystanych przez nas źródeł w formie wykazu niektórych jednostek archiwalnych. Wymieniamy je na zakończenie rozdziałów prezentujących kolejne etapy dziejów miejscowości. Wykaz pełnej bibliografii, spis ilustracji, w którym zawarto informacje o pochodzeniu materiałów ikonograficznych, oraz indeks osobowy znajdują się na końcu książki.
Siechnice, podobnie jak wiele dolnośląskich miasteczek lub wsi, nie dysponują rozległą bazą poznawczą. Podstawową wiedzę na temat tej podwrocławskiej miejscowości można właściwie czerpać jedynie ze źródeł archiwalnych, które dostępne są przede wszystkim w archiwach państwowych i składnicach akt organów samorządu terytorialnego. Wydawnictwa w formie opracowania książkowego, a nawet publikacji zamieszczanych w periodykach, są dużą rzadkością. Widać to wyraźnie zwłaszcza w zakresie możliwości rozwinięcia problematyki „życia codziennego”. Próba podjęcia tej tematyki narażona jest na, dotkliwe dla badacza, pokonywanie niedostatków literatury. Uwaga ta odnosi się zwłaszcza do bibliografii XIX i 1. połowy XX wieku. Podobna sytuacja, niestety, dotyczy czasów nam współczesnych. Odtworzenie nie tak odległych dziejów byłoby niemożliwe bez udziału ludzkiej pamięci: archiwalia odnoszące się do Siechnic lat 70. i 80. XX wieku zachowały się bowiem w szczątkowej formie. Ostatnia dekada dwudziestego wieku jest pod względem informacyjnym zasobniejsza. W połowie lat 90., w związku ze staraniami o uzyskanie statusu miasta, powstało kilka cennych opracowań o charakterze socjologicznym i gospodarczym. Także walory przyrodnicze rejonu Siechnic opisano w tym czasie przy okazji podjęcia działań (do dziś zachowujących aktualność) zmierzających do utworzenia Parku Krajobrazowego „Dolina Odry II”, obejmującego swoim zasięgiem także okolice dzisiejszego miasta.
Układ tekstu i przypisy. Wiedza o dziejach Siechnic jest zbiorem faktów historycznych niekiedy niespójnych i odległych od siebie o lata lub nawet stulecia. Postanowiliśmy zatem nie łączyć porozrzucanych chronologicznie informacji słowem wiążącym lecz podawać je – starając się utrzymać chronologiczny układ – w osobnych akapitach oznaczonych znakiem graficznym. Znak ten (*) stosujemy także dla wyróżnienia tych fragmentów tekstu, które stanowią rozwinięcie szczegółowych zagadnień przerywających tok zasadniczych rozważań. Może on także sygnalizować zmianę tematu w ramach podrozdziału.
Mimo początkowo innych założeń, wprowadziliśmy w tekście przypisy. Przyjęliśmy zwłaszcza zasadę konsekwentnego odsyłania do źródeł w wypadku przedstawiania danych liczbowych oraz stosowania cytatów. Tymi ostatnimi posługujemy się stosunkowo często uważając, że przedstawienie oryginalnej, celnej wypowiedzi ubarwi prowadzone przez nas rozważania i jednocześnie przybliży sposób myślenia autorów materiałów lub relacji wykorzystanych w narracji. Wydało nam się także konieczne zamieszczanie wyjaśnień i komentarzy oraz informacji o zagadnieniach poruszanych w tekście. W tym celu staraliśmy się krótko zdefiniować wydarzenia lub używane pojęcia, zarówno te o istotnym znaczeniu dla Dolnego Śląska (na przykład biogramy władców Śląska, pojęcie wojen śląskich lub dawne jednostki miar i wag używane na Śląsku), jak też wykraczające poza granice regionu („UNRRA”, „walka o handel”, „dostawy obowiązkowe” itp.).
Wnikliwy czytelnik zauważy z pewnością dwoisty charakter tekstu. Z jednej bowiem strony treść książki ma charakter rozprawy historycznej z zastosowaniem aparatu naukowego, z drugiej zaś - fragmentami - tekst ma cechy eseju. Niedostatki informacyjne wynikające z braku materiałów źródłowych zostały bowiem uzupełnione osobistymi refleksjami i obserwacjami, których autorem jest - związany od urodzenia z Siechnicami - Grzegorz Roman. Jego spostrzeżenia dotyczące wielu aspektów funkcjonowania miejscowości zostały wcześniej zebrane w kilku niepublikowanych dotąd opracowaniach, które wymieniamy w bibliografii. Dostosowane do wymogów niniejszej książki fragmenty tych prac uzupełniły wiedzę o dziejach Siechnic przed 1945 rokiem (rozwój miejscowości, architektura), w okresie po II wojnie światowej (siechnickie przedsiębiorstwa, miejscowość i mieszkańcy) oraz o latach 90. XX wieku i „miejskim” okresie Siechnic, który już w pierwszym roku naznaczyła katastrofalna powódź. Zwłaszcza w tej części Grzegorz Roman przypomina fakty związane z działalnością samorządu, które często nigdzie nie zostały zapisane. Refleksje te, o ile pozwalały na to zachowane materiały źródłowe, staraliśmy się jednak weryfikować.
Problematykę o wymiarze ogólnym - dotyczącą na przykład rolnictwa, handlu, spraw komunalnych i mieszkaniowych - wspólną dla funkcjonowania wsi i miasta Siechnice w latach 1945-2010, omawiamy całościowo w rozdziale poświęconym dziejom miejscowości do 1996 roku. Uważamy bowiem, że zmiana statusu Siechnic nie miała większego wpływu na realizację wielu procesów, które rozpoczęły się niekiedy na długo przed 1997 rokiem i były kontynuowane po tej dacie. Trudno też znaleźć dla ostatniego okresu dziejów Siechnic specyficzną, inną niż wcześniej, zależność w relacjach między miejscowością a lokalnymi zakładami pracy. W części książki traktującej o okresie „miejskim” przedstawiamy jedynie te wydarzenia, które miały swój początek po 1 stycznia 1997 roku.
Staraliśmy się, w miarę możliwości, wyczerpująco ilustrować opisywane zagadnienia. Było to możliwe zwłaszcza dzięki Karolowi Bykowskiemu, który udostępnił nam siechnicki fragment swojej kolekcji pocztówek przedstawiających podwrocławskie miejscowości. Bardzo ważne dla tej książki mapy pochodzą ze zbiorów Działu Kartografii Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Prezentowane w publikacji, istotne dla dziejów Siechnic, dokumenty oraz XIX-wieczna kartografia wykonana do celów podatkowych jest częścią zasobu Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Prawdziwym rarytasem okazały się dwa albumy fotograficzne przedstawiające różne aspekty funkcjonowania Pruskiego Zakładu Doświadczalno-Badawczego Hodowli Zwierząt w latach 1923–1938. Niezwykle cenny był także atlas Siechnic pieczołowicie zrealizowany w 1985 roku przez pracownice biblioteki: Teresę Konefał, Danutę Szonert i Bogumiłę Czarnecką. Wniósł on wiele, dotąd szerzej nie znanych, informacji o przeszłości polskich Siechnic, a zamieszczone w nim fotografie (mimo nienajlepszej jakości) dokumentują miejscowość, której już właściwie nie ma. Podobnie: porównanie ujęć wykonanych w latach 90. XX wieku z dzisiejszą rzeczywistością daje świadectwo niebywałego postępu jaki dokonał się w Siechnicach. Zamieszczone w książce zdjęcia z lat 2006-2010 rejestrują wygląd dzisiejszego miasta i jego okolic oraz (co ważne) współczesny stan zachowania zabytkowych budowli, które ulegają – podobnie jak miasto – nieuchronnym przekształceniom.
Siechnice, położone 13 kilometrów od centrum Wrocławia, stają się coraz wyraźniej zapleczem mieszkaniowym dolnośląskiej metropolii. Nasza monografia będzie zatem swoistym przewodnikiem dla wszystkich tych, którzy nie tylko wybrali Siechnice na miejsce zamieszkania, ale także chcieliby poznać swoją nową małą ojczyznę. Mamy nadzieję, że opracowanie będzie przydatne także mieszkańcom, którzy od lat budowali dzisiejszą tożsamość miasta. Przybliży im nieznane wydarzenia zaczerpnięte z bogatych dziejów miejscowości albo usystematyzuje fakty powszechnie znane. Treści zawarte w książce w nie mniejszym stopniu kierujemy do licznej już społeczności entuzjastów rekreacji w okolicach Siechnic.
Traktujemy naszą pracę jako próbę spojrzenia na dzieje podwrocławskiej miejscowości z punktu widzenia rdzennych, polskich mieszkańców Dolnego Śląska. Z pełną świadomością trudnej historii tej ziemi.
Podziękowania.
Grażynie Brodzie, Januszowi Gołaszewskiemu i Romanowi Stelmachowi z Archiwum Państwowego we Wrocławiu za pomoc merytoryczną w poszukiwaniach siechnickich źródeł. Temu ostatniemu także za zaprezentowanie znajdującego się w zasobie archiwalnym zespołu dokumentów wrocławskich krzyżowców z czerwoną gwiazdą.
Elżbieta Rzewuska ze Świętej Katarzyny – materiały związane z historią terenu
biblioteka miejska
Aleksandra Kutowska Sekretarz Gminy Święta Katarzyna – udostępnienie akt gminy Święta Katarzyna
I wszystkim tym bez których pomocy (merytorycznej i finansowej) ta publikacja nie mogłaby zmierzac do dobrego finału.
Marek Burak
Grzegorz Roman
Siechnice - Wrocław, maj 2011 roku
Re: Historia siechnic
Zapraszam wszystkich na wystawę, którą urządziłem w kościele w Siechnicach. Powstała z okazji 30-lecia konsekracji koscioła w Siechnicach.
Wystawa składa się z kilkudziesięciu zdjęć i 15 stron tekstu poświęconego historii parafi i budowie kościoła w tym mieście.
Potrwa jeszcze 2 tygodnie.
Grom
Wystawa składa się z kilkudziesięciu zdjęć i 15 stron tekstu poświęconego historii parafi i budowie kościoła w tym mieście.
Potrwa jeszcze 2 tygodnie.
Grom
Re: Historia siechnic
W dodatku do "Gazety Wyborczej" z dnia 23. kwietnia 2012 roku pod tytułem "aleHistoria" (nr 14) ukazał się ciekawy tekst na temat Generała Karola Świerczewskiego i jego komunistycznej drogi życia. Tytuł artykułu
"Masakra armii generała Waltera. Budziszyn 21-26 kwietnia 1945", s. 10.
Dedykuję lekturę tego tekstu tym wszystkim, którzy nadal uważają, iż Świerczewski może być nadal patronem jednej z ulic w Siechnicach.
G. Roman
"Masakra armii generała Waltera. Budziszyn 21-26 kwietnia 1945", s. 10.
Dedykuję lekturę tego tekstu tym wszystkim, którzy nadal uważają, iż Świerczewski może być nadal patronem jednej z ulic w Siechnicach.
G. Roman
Re: Historia siechnic
Poszkuję wszelkich materiałów dotyczących mieszkańców Siechnic. Zarówno powojennych jak i przedwojennych. Zdjęć, map, tekstów drukowanych, wspomnień, dokumentów życia codziennego (ligitymacje zakładowe, zawodowe, członkowstwa organizacji społecznych, biletów, zaświadczeń , świadectw, dyplomów, itp.
Materiały po zeskanowaniu zwracam.
Grzegorz Roman tel. 602 260 296
Materiały po zeskanowaniu zwracam.
Grzegorz Roman tel. 602 260 296